Weber'in babası, Mozart'ın ve Beethoven'in babaları gibi, dünyaya bir müzik dehası getirmeyi arzuladı. (Oğlu meşhur olmadan önce, müzikle ilgisi vardı. Zira, yeğeni, Mozart'ın karısıydı). Kendisi istidatlı bir kemancı ve besteciydi. Fakat düşüncesiz tabiatı onu mahvetti. Müzik istidadını daha başında harcadı. Meclis üyeliği gibi şerefli bir mevki ve Kolonya Elektörlüğüyle kaza hâkimliğini kaybetti. Karısının servetini de tamamiyle bitirdi. Karısının gerek ruhunu, gerekse sıhhatini harab etti. Oğullarından biriyle yaşamağa karar verdiler. İlk evlenmesinden olan çocukları onun müzik arzularını yerine getirmediler. Fakat o gene, ümidini kırmadı. İlk karısının ölümünden sonra genç bir kızla evlendi. İlk çocukları Karl Maria'ydı.
Karl Maria, annesinden zayıf bir bünyeyle hastalıklı doğdu. Doğuştan kalçasındaki bir hastalık yüzünden dört yaşına kadar yürüyemedi. Bundan sonra da hissedilir derecede topal kaldı. Bu fizik rahatsızlıklarından başka, müziğe karşı da göze çarpan bir istidadı yoktu. Fakat Von Weber azimli adamdı. Karl'ın üvey ağabeysi, onun müzikçiden başka her şey olabileceğini iddia ettiği halde, babası oğluna piyano çalıştırıyor ve şan dersleri veriyordu.
Karl çocukken, babası, küçük şehirlerde seyahat edip, tiyatro orkestralarında keman çalıp veya başka sebeplerle küçük şehir operalannın empresaryoluğunu yaparak geçinmek için para kazanıyordu. Çocuğun bozuk olan sıhhatini düşünmeden onu da beraberinde götürüyordu. 9 yaşındayken piyano derslerine başladı. 11 yaşında Salzburg'da, Büyük Joseph'in kardeşi Michael Haydn'ın öğrencisi olarak altı ay geçirdi. İlk hakiki eseri olan Altı Fughet (piyano için, 1798'de basıldı), bu sıralarda yaratıldı. Daha ileri tahsilini Munich'te tamamladı. Weber, orada litografyanın mucidi Aloys Senefelder'le karşılaştı. Karl Maria bu metodla ilgilendi ve ikinci opusunu yarattı. (Orijinal bir Tem üzerine 6 Varyasyon). Profesyonel bir litografyacı olmak düşüncesi zihnini meşgul ediyordu. Babasıyla çalışmağa başladı.
Münich'te çalışırken Weber, Die mach der Liebe und des Weins adlı ilk operasını yarattı. Bundan az sonra, 23 kasım 1800'de ikinci operasını yazdı. Bu, (Dresden yakınında) Freiberg'de temsil edildi, başarısızlığa uğradı. Fakat bununla beraber, St. Petersburg dahil, diğer birçok şehirlerde gösterildi, Augsburg'da oynanan Peter Schmall und seine Nechbarn adlı üçüncü operası da başanrısızlığa uğradı.
Bu başansızlıklarla hem babası, hem oğlu çok çalışmaları gerektiğini anladılar. 1803 sonbaharında Karl Maria, Viyana'da günün meşhur teoricilerinden ve Kontrpuancılarından biri olan Abbe Vogler'le çalışmaya başladı. İki yıl Vogler'in idaresinde çalışması sayesinde, Breslau operasının orkestra şefi olarak ilk müzik vazifesine başladı. Bu iyi bir başlangıç değildi. İdare, onun devamlı yeni usulleriyle artan masraflarına kızıyordu. Şarkıcılar ve orkestra adamları 18 yaşındaki bir orkestra şefinin idaresinde çalışmağa itiraz ediyorlardı. Müdahalelere, itirazlara ve kötü niyetlere karşı geliyordu. Başka problemler de vardı. Babasının oğlu olduğu için, Karl da, Breslau'ın sefahat hayatına kapılmıştı. Fakat bir kaza, bu korkunç gidişe son verdi. Bir gün, şarap yerine yanlışlıkla nitrik asit (litografya işlerinde babasıyla kullandığı) içti. O yüzden hastalandı, sesini kaybetti.
Breslau'dan ayrıldı, bir müddet Karlsruhe'deki Württemberg Dükü Eugen Friedrich'in orkestrasını idare etti. Bazı aksilikler çıktı ve Dük, müzik faaliyetlerine son verince Weber, Dük'ün tavsiyesi üzerine, Eugen'in kardeşi Dük Ludwig'e sekreter olmak için Stuttgart'a gitti. Weber'e teslim edilen dukaya ait bir tahsisat yok olduğu için işini iki yıl sonra kaybetti. Asıl suçlu, Weber'in babasıydı. Weber onu korumuş ve suçu üzerine almıştı. Bir gece, opera binasında Weber'in operası Silvana'nın son provasında polis, besteciyi yakalamış 16 gün hapsettirmişti. Stuttgart'tan büsbütün ayrıldı.
Daima babasının tesiri altında idi. İlk önce Mannheim'e; sonra eski öğretmeni Abbe Vogler'le birleşip, kompozisyon üzerinde çalışmak için Darmstadt'a gitti. İlk tamamladığı şey, 1811'de Münich'de başarıyla oynanan Abu Hasan adlı opera-komikti. Birçok seyahatler yaptı, piyanist olarak konser verdi, birçok plânlar kurdu.
1813'ten itibaren üç yıl Prag operasını idare etti Mozart'ın zamanında burası, Avrupa müzik tiyatrolarının en başta gelenlerinden biri ve Don Giovanni'nin doğuş yeriydi. Fakat sonraları kötü günler geçirmişti. Weber'e göre bu opera binasını yeniden organize etmek gerekti. Bu işi yapmak çok vakit aldığından, kompoze etmeğe az zaman kalıyordu. Weber, gününün en büyük opera empresaryolarından biri olduğunu ispat etti.
Daha sonra 1816'da Dresden'deki Alman operasına müdür tayin olundu. ilk temsilini Alman operası yerine, bir Fransız operasıyla verdi. O kadar büyük bir başarı sağladı ki, İtalyanların kuvvetli direktörleriyle aynı ayarda olduğunu ispat etti. Yıl sonundan önce, burada devamlı olan mevkiini elde etti. Weber'in hayatında en nihayet denge başladı. Kasımda şarkıcı Caroline Brandt'la evlendi.
Dresden'de Alman operasına karşı ilgi uyandıran işi onda milli halk operası yapma arzusunu geliştirdi. Apel ve Laun tarafından yazılmış olan hayalet hikâyelerinden bir cilt okudu. Nihayet onlardan birini müziğine konu olarak seçti. Der Freischütz'ün sözlerini hazırlarken, beraber çalıştığı Alman yazan Friedrich Kind'le birleşti. Eserin notasının yazılması ağır gidiyordu. Weber üç yıl bununla uğraştı.
Dresden bestecilikten çok, empresaryoluğu için faydalı olmuştu. İlk operasının ilk temsili için Berlin'i tercih ediyordu. Alman halk operasının premiyeri için en iyi yerdi. O zaman İtalyanlar rağbetteydi. Olympic eseriyle büyük zafer sağlayan Gasparo Spontini (1774-1851), müzik âlemine hakimdi.
18 haziran 1821'de Der Freischütz'ün premiyeri büyük bir zaferdi. Weber'in karısı Agathe rolündeydi. Babasının biyografisinde Weber'in oğlu şöyle yazmıştı: "Perde kapandı. Çılgın alkışlar, haykırışlar besteciyi sahneye çağırdı. Sahnede görünür görünmez her taraftan çiçekle atıldı. Der Freischütz'ün başarısı büyüktü." O gece İtalyanların değeri düştü. Ertesi sabah, E.T.A. Hoffmann, Alman müziğinde yeni romantizmi yaratan Weber'i başarısından dolayı göklere çıkanyordu.
Berlin'de, Der Freischütz, ertesi yıl 50 defa temsil edildi. Berlin başarısından sonra 1822'de Dresden'de oynattı. Aynı yıl Rossini'nin bulunduğu Viyana'da temsil edildi. Premiyerde bulunan Rossini, bu operanın midesini bulandırdığını söylemişti. Hayranları onun zevksiz olduğunu ileri sürdüler. Genç Viyana, Alman operasının başarısını alkışladı.
Der Freischütz operasını Viyana'ya getiren Domenico Barbaja, tiyatro için yeni bir opera yazmasını Weber'e teklif etti. 25 ekim 1823'de, yeni eseri Euryanthe, İmparator dahil, seçkin bir kalabalık önünde temsil edildi. Viyanalılar onun müziğinde Alman ruhunu buldular.
Der Freischütz'ün Londra'daki başarısı Weber'in bir vazife almasını sağladı. Bu, üç ayrı tiyatroda gösterildi. Covent Garden, ingilizce olarak yeni bir opera yazmasını istedi. Bunun için çok fazla bir ücret teklif ettiler. Karl, bunu reddetmek istedi, çünkü verem, ciğerlerini kemirmişti. İstirahat etmesi gerekti. Fakat bu ücret onun ailesini geçindirmesini sağlayacaktı. İşi kabul etti. İngilizceyi öğrenmeye başladı. Oberon'un güftesi Londra'dan gelince, müziğine başladı. Londra'ya provalar için gittiği zaman evde kalan karısı (ikinci çocuğuna hamileydi "Tabutunun kapağının kapandığını duyar gibi oldum" demişti.
Oberon'un 12 nisan 1826'daki premiyeri, dediğine göre, hayatının en büyük başarısıydı. "Orkestranın başına geçtiğimde, alkıştan her taraf yıkılır gibi oldu. Şapkalar, eldivenler havaya atıldı. Uvertür ve operanın bazı kısımları tekrarlatıldı. Operanın sonunda sahneye çağırıldım ve İngiltere'de hiçbir bestecinin erişemediği mevkie ulaştım."
Hayatının en son zaferiydi bu. Oberon'dan sonra birkaç konser verdi. Şeref misafiri oldu. Sıhhati kötüleşmişti, eve dönmek için sabırsızlanıyordu. Fakat evine kavuşamıyacağını biliyordu. Bir sabah yatağında ölü bulundu. Londra'da Moorfieldo Chapel'de gömüldü. 18 yıl sonra Dresden'e taşındı ve ikinci defa aile mezarlığına gömüldü. Richard Wagner ölümü üzerine hususi bir müzik yazdı.
Tarihçiler ve müzikçiler üç meşhur operasından bahsederler: Der Freischütz, Euryanthe, Oberon. Weber sık sık ismi geçen bir bestecidir. Bilinen ve duyulan aryaları Der F'reischütz'den Agathe'nin duası "Leslie, Leslie" ve Oberon'dan "Okyanus, Büyük Canavar"dır. Weber'in üç operası dünyaya fazla yayılmamıştır. Bu ihmal, bir opera sahnesi için kayıptır. Weber, bütün kompozisyon şekillerinde başarı gösterdiği halde, en çok duyulan eseri "Dansa Davet" (bunun orkestrasyonu başka biri tarafından yapılmıştır) ve (nadiren duyulan) piyano ve orkestra için "Konzerttück"dir.
Acı hakikat şudur ki, Weber'in eserleri karanlığa gömülmüştür.
Tarihî önemi inkâr edilemez. Alman Romantik Operasının yaratıcısıdır. Eserleri Alman halk müzik ve dansının yankılarıyla doludur. İtalyan operasına zıt olarak Der Freischütz operasıyla Alman operasını meydana getirmiştir. Weber, Wagner'e saha hazırlamıştır. Operadaki "en mühim hareketi" ilk defa o kullanmıştır. Onun tekniği Wagner'in esaslı dayanaklarından biri olmuştur. Operanın konusuna resitatifi yerleştirmeye o muvaffak olmuştu. Orkestraya senfoni havası verdirtmiş ve dramtesini yükseltmiştir. Wagner, sanat hayatını Weber'e borçludur. Weber müzik dramının en önemli temel taşıdır.
BAŞLICA ESERLER — Orkestra müziği: Der Freischütz, Euryanthe, Oberon uvertürleri. Dansa Davet (Orkestrasyon Berlioz'un). Başkaca: Der Freischütz, Euryanthe, Oberon operaları, 2 senfoni, piyano ve orkestra için Konzertstück, 2 piyano konçertosu, 2 klarnet konçertosu, Basso konçertosu, klârnet konçertosu, kentetler, romanslar, şarkılar, mesler, balladlar, 4 piyano sonatı, valsler, fügler, varyasyonlar.
Yorumlar
Yorum Gönder